Σπανδωνίδης, Πέτρος

Έλληνας λογοτεχνικός κριτικός (Ρουμανία 1890 - Θεσσαλονίκη 1964). Από το 1905 εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε φιλολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και υπηρέτησε στη Μέση Εκπαίδευση. Το 1932 εξέδωσε μαζί με άλλους το λογοτεχνικό περιοδικό της Θεσσαλονίκης Μακεδόνικες Ημέρες. Ήταν από τα ιδρυτικά μέλη της Εταιρείας Μακεδόνικων Σπουδών (1939). Το 1961 τιμήθηκε με το πρώτο κρατικό βραβείο κριτικής. Ο ίδιος έλεγε πως αργά πρόσεξε τη νεοελληνική λογοτεχνία, αλλά από τότε την παρακολούθησε με ζωτικό ενδιαφέρον. Με το δοκίμιό του Επιστήμη και λογοτεχνική κριτική (1947) διαχώριζε την περιοχή της φιλολογικής έρευνας, που είναι καθαρά επιστημονική από την περιοχή της λογοτεχνικής κριτικής η οποία είναι, κατά το Σ., μια πνευματική επίδοση, που τείνει να γίνει επιστήμη, αλλά «σταματά στα πρόθυρα της τελευταίας». Τη σημαντικότερη προσφορά του Σ. αποτελεί το βιβλίο του Η νεώτερη ποίηση στην Ελλάδα (1955), όπου η μεταπολεμική ελληνική ποίηση βρήκε, για πρώτη φορά από την κριτική, μια καλοπροαίρετη και κατ’ αρχήν καταφατική αποδοχή. Αλλά την ιδιαίτερη κατάφαση του ο Σ. χάρισε προπάντων σε μια τάση της νεοελληνικής ποιητικής δημιουργίας, που την ονόμασε «ουσιαστική» ποίηση και την τοποθέτησε πάνω από την ως τότε καθιερωμένη ποίηση του Γιώργου Σεφέρη, του Οδυσσέα Ελύτη και, γενικότερα, των αντιπροσώπων της λεγόμενης γενιάς του 30. Κατά την άποψη του Σ., ο οποίος ασχολήθηκε από τότε πολλές φορές με την «ποίηση της ουσίας», «όχι το κάλλος ενός λογοτεχνήματος γυμνό, αλλά εκείνο που αποτελεί την έκφραση μιας βαθύτερης ουσίας, πνοής, δόνησης του εσώψυχου, αυτό πρέπει να αποτελεί τη μυστική πηγή της κάθε λογοτεχνικής αξίας». Οπωσδήποτε δεν έκαμε απόλυτα σαφή την αισθητική και φιλοσοφική αυτή θέση του. Ο Σ., ιδεαλιστής στα κριτήρια και στις θέσεις του, διέθετε ένα ύφος γεμάτο όμορφα ξαφνιάσματα και γοητευτικό παρά κάποια ανωμαλία του λόγου, και ένα από τα λεπτότερα κριτικά αισθητήρια στα νεώτερα χρόνια.